Yüksek Enflasyon ve Nakit İhtiyacı: 200 TL’lik Banknotların Yükselişi

Yüksek Enflasyonun Etkisi: Nakit İhtiyacı Artıyor

Yüksek enflasyon, artan fiyatlar ve düşen alım gücü, toplumun nakit ihtiyacını giderek büyütmektedir. Tedavüldeki en yüksek banknot olan 200 TL, diğer tüm küçük kupürleri geride bırakmış olsa da, bu banknotun tek başına bir anlamı kalmamıştır. Artık bir alışveriş için birçok banknot taşımak zorunlu hale gelmiştir ve bu durum bankacılık sektörünü de zorlamaktadır.

Merkez Bankası’nın verilerine göre, son 15 yıl içinde tedavüldeki banknotların yapısında büyük bir değişim yaşanmıştır. 2010 yılının Ocak ayında banknotların yalnızca yüzde 16’sı 200 TL iken, bu oran günümüzde yüzde 80,4’e yükselmiştir. ATM’lerde ise son bir yıl içinde önemli değişiklikler gözlemlenmektedir; artık günde 2 kere değil, günde 3 kere doldurulmaktadırlar ve konulan nakdin yüzde 75’i 200 TL, yüzde 25’i ise 100 TL’lik banknotlardan oluşmaktadır. 100 TL altındaki banknotların ATM’lerde ve piyasada yeri kalmamıştır.

Historik Değişim: 2010’dan Bugüne

Ekonomim’den Şebnem Turhan’ın haberine göre, Türkiye 2005 yılında paradan 6 sıfır atarak Yeni Türk Lirası’na geçiş yapmış, TL’nin önündeki yeni ibare ise Ocak 2009’da kaldırılmıştır. Bir yıl sonrasında Yeni Türk Lirası tamamen tedavülden kalkmıştır. Bu nedenle, Ocak 2010’dan itibaren mevcut banknotları karşılaştırmak mümkün hale gelmiştir.

Ocak 2010’da tedavüldeki banknotların yalnızca yüzde 16’sı 200 TL’lik kupürlerden oluşmaktayken, 100 TL’nin payı yüzde 41,62, 50 TL’nin payı yüzde 28,52, 10 TL’nin payı ise yüzde 3,12 seviyesindeydi. 5 TL’lik banknotların payı ise yüzde 1,37’de kalmıştır.

Aradan geçen 15 yıl içerisinde yaşanan ilk büyük değişiklik 2019 yılında gerçekleşmiştir. 2018 sonuna kadar toplam banknot içindeki 200 TL’lik kupürlerin payı yüzde 30’un altında kalırken, 2019’dan itibaren bu oran hızla artış göstermiştir. 2021 sonunda bu oran yüzde 40’ı geçerken, 2022 Ağustos’ta banknotların yüzde 50’si 200 TL’lik kupürlerden oluşmuştur. 2023 Mayıs’ta bu oran yüzde 60’ı aşmış, 2024 Ocak’ta ise yüzde 70’in üzerine çıkmıştır. Tarihte ilk kez Ekim 2024 itibarıyla bu oran yüzde 80’nin üzerine çıkmıştır.

ATM’lerin Doldurma Sıklığı Artıyor

Merkez Bankası verilerine göre, tedavüldeki banknotların tutar olarak yüzde 80,4’ü 200 TL’lik kupürlerden, yüzde 15,01’i 100 TL’lik kupürlerden, yüzde 2,65’i 50 TL’lik kupürlerden, yüzde 0,83’ü 10 TL ve yüzde 0,36’sı 5 TL’lik kupürlerden oluşmaktadır. Bu durumda 200 TL’lik kupürlerin payı, 15 yıl içinde yüzde 403 artış göstererek yüzde 80,4’e ulaşmıştır. Ancak bu durum, daha büyük banknot ihtiyacını doğursa da, Merkez Bankası’nın bu yönde herhangi bir hazırlığı bulunmamaktadır.

Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, geçmiş dönemlerde yaptığı açıklamalarda, tedavüldeki kupür kompozisyonunu değerlendirdiklerini, nakit dışı ödeme araçlarındaki gelişmeleri de göz önünde bulundurarak karar aldıklarını belirtmiştir. Şu anda mevcut kupürlerle devam ettiklerini vurgulayan Karahan, dönem dönem değerlendirmeler de yaptıklarını eklemiştir.

Bankacılık Sektöründe Artan Maliyetler

Mevcut kupürlerle devam edilmesi, piyasalardan ve ATM’lerden küçük kupürlü banknotların silinmesine neden olmaktadır. Bunun yanı sıra bankacılık sektörünün maliyetleri de artmaktadır. Bankacılık sektörü kaynaklarından alınan bilgilere göre, daha önce günde 2 defa doldurulan ATM’ler, son bir yıldır günde 3 defa doldurulmaktadır. Özellikle maaş günleri olan 1 ve 15’lerinde ve bayram tatilleri öncesinde ATM’lerin doldurma periyodu günde 4-5’e kadar çıkmaktadır. Uzun bayram tatilleri öncesinde ATM’lerde para kalmadığına dair şikayetlerin yoğunlaştığı görülmektedir.

Bankacılık sektörü kaynaklarının verdiği bilgilere göre, ATM’lerin doldurma sıklığı ve doldurulan kupürlerde de değişiklikler olmuştur. ATM’lerin yüzde 75’i 200 TL’lik kupürlerle, yüzde 25’i ise 100 TL’lik kupürlerle doldurulmaktadır. Bazı bankalar, az da olsa 50 TL’lik banknot koymaya devam etse de, sektör kaynakları yer sıkıntısı nedeniyle yakın zamanda bu banknotların da tamamen kaldırılmasını beklemektedir.

Geri Dönüşümlü ATM’lere Yönelim Artıyor

Alım gücü oldukça düşük olan 50 TL ve altındaki banknotlar, piyasadan silinmeye devam etmektedir. Merkez Bankası istatistikleri de bu durumu ortaya koymaktadır. 200 TL hakimiyeti artarken, son 15 yılda 50 TL ve altındaki kupürlerin payı gerilemiştir. Merkez Bankası verilerine göre, Ocak 2010’da 50 TL’lik banknotun payı yüzde 28,52 iken, Ekim 2024 itibarıyla bu pay yüzde 90,7 oranında azalmıştır. 10 TL’lik ve 5 TL’lik banknotların payındaki azalma ise sırasıyla yüzde 73,53 ve yüzde 73,37 olmuştur.

Bankacılık sektörü, ATM doldurma maliyetlerini azaltmak amacıyla son yıllarda geri dönüşümlü ATM’lerin kullanımını artırmıştır. Normal ATM’lere göre daha maliyetli olsalar da, sık sık doldurulan ATM’ler yerine yatırılan nakdi para çekimine yönlendirebilen geri dönüşümlü ATM’lerin tercih edilmesi artmaktadır.

Kaynak: Patronların Dünyası

1  |  3

yuksek-enflasyon-ve-nakit-ihtiyaci-200-tllik-banknotlarin-yukselisi-0-D21KDNKP.jpg

2  |  3

yuksek-enflasyon-ve-nakit-ihtiyaci-200-tllik-banknotlarin-yukselisi-1-4b6wmWE2.jpg

3  |  3

yuksek-enflasyon-ve-nakit-ihtiyaci-200-tllik-banknotlarin-yukselisi-2-4SPQgWJf.jpg