Koç Holding Şeref Başkanı Rahmi Koç’un nostaljik söyleşisinde oyuncak tren detayı

Koç Holding Onur Lideri ve Vehbi Koç Vakfı Yönetim Kurulu Lider Vekili Rahmi M. Koç, Vakfı’nın 55. kuruluş yıldönümü vesilesiyle, vakfa emeği geçen bireyleri ağırlamak üzere başlatılan “Vehbi Koç Vakfı Sohbetleri”ne katıldı.

Türkiye’nin en ünlü iş insanlarından olan ve 94 yaşında bile fit imgesiyle dikkatleri çeken Koç, bu söyleşide Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci özel vakfı olan Vehbi Koç Vakfı’nın kuruluş sürecini ve dünyaca tanınan bir koleksiyoner olma öyküsünün başlangıcını, nostaljik bir lisanla anlattı. Koç, çocukluk anılarını ve bugün Türkiye’nin farklı vilayetlerinde dünya endüstriyel mirasının pahalı örneklerini barındıran müzelerinin doğuş kıssasını de aktardı.

“VAKFIN GELİRİ HOLDİNGİN YÜZDE 10’UYLA FİNANSE EDİLİYOR”

Koç, Vakfı’nın kuruluş süreciyle ilgili şunları anlattı:

“Babam ve annem, 1945 yılında kardeşim Sevgi Gönül’ü duyma meselesini tedavi ettirmek için Amerika’ya, Johns Hopkins’e götürdüler ve ameliyat ettirdiler. Vehbi Koç, gittiği her yeri tetkik eder, dikkatle incelerdi. Amerika’da üniversitelerin, hastanelerin ve müzelerin büyük vakıflar tarafından kurulduğunu yahut finanse edildiğini gördü. Bu gözlemlerinden yola çıkarak Türkiye’de emsal bir yardım sisteminin oluşturulması gerektiğine karar verdi. Osmanlı’dan kalan vakıflar Türkiye’de hala mevcuttu, fakat yeni bir yapı oluşturmak gerekiyordu. Bunun için 16 yıl boyunca çalışıldı ve nihayetinde, Vehbi Koç Vakfı kuruldu. Bugün şahsi yardımlarımız dışındaki bütün yardımlarımız Vehbi Koç Vakfı aracılığıyla gerçekleştiriliyor. Vakfın geliri, Koç Holding’in gelirinin yüzde 10’u ile finanse ediliyor. Vehbi Koç Lisesi, Koç Üniversitesi, Amerikan Hastanesi ve müzelerimizin yanı sıra desteklediğimiz öbür kuruluşlar ve vakıflar da bulunuyor.”

HEDİYE OYUNCAK TREN DETAYI

Rahmi M. Koç, çocukluğunda babası Vehbi Koç’un armağan ettiği oyuncak bir trenin, koleksiyonerliğine yol açışını da, başlangıç öyküsü olarak paylaştı.

Eskiden iş adamlarının, Berlin’e, Macaristan’a yahut Viyana’ya gittiklerini belirten kıssasını şu sözlerle lisana getirdi:

“Avusturalyalı bir dadımız vardı. Babamız gittiği vakit kız kardeşim Semahat’a (Semahat Arsel) kutu bebeği getirirdi. Bana da kendine nazaran bir şey getirirdi. Dadımız ‘Babanıza söyleyelim; bize sistematik bir ikram getirsin, Martin tren getirsin mesela’ dedi. Biz de babamızdan istedik. O da bir lokomotif, bir de bir kömür vagonu getirmiş. Dadımız ‘Bunun ardı da var’ deyince babam ‘Her gittiğimizde biraz getiririz, tamamlarız’ dedi. Sonra buharlı silindirler, buharlı gemilerle bir koleksiyon başladı. Üniversite vaktinde da merakımız devam etti. Paramız hayli bir şeyler alırdık. O denli öyle birikmeye başladı…”

HENRY FORD’UN MÜZEYE KATKISI

Müzelerinin kuruluş öyküsünü de aktaran Koç, “1958-1959 üzere Otosan’ı kuracağız. Bizi Detroit’e gönderdiler. Otosan’ın makinelerinden Ford’a sipariş etmek üzere… Üç hafta kaldık. Henry Ford Müzesi vardı. Vaktim boş olduğunda bu müzeye giderdim. Arabanın seri imalat olarak dünyaya yayılması Henry Ford sayesinde olmuştur. Müzesi, geniş, kapsamlı ve tam Amerikan hayatını aksettiren bir müzeydi. Türkiye’ye geldik. Biz de bir müze kuracağız, kendi sanayimizden artan şeyleri koyalım dedik. Türkiye’nin endüstriyel hayatına yönelik hiçbir şey kalmamıştı. Bulabildiklerimiz ya yurtdışından ithal edilenlerdi ya da yurtdışından aldık, getirdik. 7’den 70’e kadar, hatta artık hayat uzadı 5’ten 90’a kadar alakasını çekecek nitelikte olmalıydı; o denli de oldu. Bizim müzede tüm ailenin ilgisini çekecek şeyler var” dedi.

ÇOCUKLUK ANISI: “ÜŞÜYEN ÇOCUĞA KAZAĞIMI VERDİM”

Bir röportajında, ”Okula sefer taslarında kendisi kadar şanslı olmayan çocuklar için, onların haberi olmadan fazladan yemek götürdüğünü” söylemesiyle ilgili soru sorulan Koç, yardım konusunun aile geleneğinden geldiğini belirterek, diğer bir örnek sundu:

“Köprü yokken biliyorsunuz otomobil vapurunda sıra beklerdik. Bir tarafı Üsküdar, bir tarafı Kabataş. Bir gün annemle birlikte orada oturuyoruz. Bir çocuk geldi. Eylül sonuna hakikat. Tarih. Buz üzere bir hava. Çocuk lastik ayakkabısı, çorapsız. Göğsü bari açık geldi. Yeni hayat karamela satıyordu. Baktım çocuk çok üşüyor. Çıkardım kazağımı verdim çocuğa. Annem dedi ki ya sen ne yapıyorsun dedi. Orada iki çocuk daha var dedi. Onlar ne olacak dedi. Bilmiyorum dedim. Sonra annem sürücüsü göndermiş sonraki gün. İki tane daha kazak aldırmış. O çocuklara verdi. Münasebetiyle bizim ailede yardım etme kültürü var.”

AYVALIK’TAKİ MÜZE: YARDIMCISININ İLÇEYİ TANITMASI VE DEĞİRMEN MERAKIYLA AÇILDI

“Peki Ayvalık’ta bir müzeniz var. Bunu çok merak ediyorum. Bu kararın gerisindeki itici güç neydi?” sorusunu yanıtlayan Koç, şunları lisana getirdi:

“Üç sebebi var. Bir tanesi benim yardımcım Sinan Pişkin. Ayvalık’a çok meraklı. Orada da bir konutu var. Sık sık sarfiyat gelir. Ayvalık’a bizi tanıtan o oldu. İkincisi, Büyükelçi Necdet Kent. Beni çok etkileyen bir diplomat, bir büyüğümüzdü. Çok severdim ve değişik bir insandı. Çok okurdu. Büyük malumatı vardı ve eskiye, antikaya harika bir merakı vardı. Muhtar dedi ki, babam vefat etti, kütüphanesi var dedi, hibe etmek istiyorum sana dedi. Nereye koyacağız bu kütüphaneyi falan diye. Zira Muhtar kentin annesi Aybalıklıydı, oranın maruf bir ailesinden. Münasebetiyle aradık taradık, Cunda adasının zirvesinde eski bir bina mı dersiniz, yanında da bir değirmen vardı perişan halde. Onları restore ettik ve muhtarın babası, Büyükelçi Necdet Kentbey’in kitaplarını oraya koyduk. Değirmen merakım vardı, o değirmeni de restore ettik. Onun zirvesinde de kendime küçük bir oda, en üstte orta katta oturma yeri, alt katta da işte mutfak üzere bilmem ne. Bir gün yatmadım ancak orada, onu da söyleyeyim. Ondan sonra orada işte gezerken falan bir kilise bulduk, 1830’dan kalma bir kilise. Dedik ya şu kiliseyi restore edelim, içine bizim elimizde müzelerimizden kalan yapıtları orada teşhir edelim. Üçüncü faktörde Ayvalık’ın Midilli Adası’na çok yakın olmasından ötürü oradan her gün Yunanlılar geliyordu Ayvalık’a. Taze meyve, zerzevat, et alırlardı. Ayvalık’ta gezerlerdi. Ayvalık büyük bir yer doğal. Onlar bu işe çok merak saldılar kütüphaneye. Zira Necdet Bey’in kitaplarının bir kısmı hanıma Ayvalıklı olduğu için Yunan kültüründen, Yunanlılarından, şimdiden bunlar. Ondan sonra dedik ya bu kiliseyi restore ettik, içine de eşyalarımızı koyalım. Koyduk. Vakıflardan aldık, kiraladık. Kural koştular senede bir sefer birebir yapılabilir diye. Onda pekala dedik. Senede bir kere geliyor. Patrik Hazretleri orada dua ediyor arkadaşlarından. Ondan sonra orası dar gelmeye başladı. Tekrar bizim yardımcımız Sinan Efendi, burası çok dar geliyor dedi. Gittik deniz kenarında bir yer bulduk. O yerde vaktiyle Arçeilk’in genel müdürü vardı, Ali Mansur. O vebat etmiş, çocuklarına kalmış bir yerde İngiltere’de oturuyor. Onlardan satın aldık. Onlar da orayı bir butik otel haline getirmek için projelere falan yaptırmışlar. Ayvalık’taki müzeyi yaptık deniz kenarında. Deniz kenarında oluşu hoş zira hem adalardan geliyorlar hem karşı Cunda’dan geliyorlar. Hem de kentin içinde olduğu için kentten geliyorlar. Bir de önüne lokanta yapmayı düşünüyoruz. Buradaki müzemiz üzere yemek de yiyebilsin diye. Lakin orası çok küçük butik bir yer. Bakalım nasıl olacak. Bunlara para harcıyoruz. Fakat çok hoş.”

TÜRKİYE’DE MÜZECİLİK: DEĞİŞİKLİK YAPILMALI VE VAKİT ZAMAN STANTLAR AÇILMALI

Türkiye’deki müzeciliği kıymetlendiren Koç, ülkede bu mevzuya para harcayan kümeler olduğu, yalnız ne var ki müzeciliğin zannedildiği kadar kolay bir şey olmadığı, halkın nabzını devamlı tutmak gerektiği, birebir şey tıpkı yerde devamlı görülürse alakanın kaybolacağı, devamlı değişiklik getirme ve vakit zaman stantlar açma muhtaçlığı doğduğu beyanlarında bulundu.

Ayrıca yapıtların pak, etiketlerin okunur biçimde olması gerektiğini kaydeden Koç, “Bazı müzelerde düğme vardır, bastığın vakit makine işler. Bunu işlemesi lazım. Artık iki türlü nesne var. Bir tanesi statik, bir tanesi çalışan nesne. Onlara da dikkat etmek lazım. Yani çalışanın yeterli çalışması, statik nesnenin de âlâ aydınlatılması ve albenisi olması lazım. Merak çok Türkiye’de. Herkes bir şey yapmaya çalışıyor. Alışılmış bunların mali imkanlara nazaran, bilgilere nazaran ve eldeki yapıtlara nazaran büyüğü var, küçüğü var. Pek alakalı çekmeyenler de var ancak bir şeyler oluyor memlekette. Müzeciliğe yanlışsız bir akım var” diye konuştu.

HARVARD ÜNİVERSİTESİ’NDEKİ KÜRSÜ HİKAYESİ

Vehbikoç’un birinci vefat yıl dönümünde Harvard Üniversitesi’nde kurulan Türkiye Etütleri Kürsüsü’nden bahseden Koç, şu değerlendirmede bulundu:

“Buna verilen dayanak, Türkiye’nin tarihinden kültürüne, iktisadından toplumsal dinamiklerine kadar geniş yelpazede bahislere odaklanmasını sağlıyor bu kürsünün. Dr. Üner Kırdar, UNDP’de iki numaralı adamdı. Bizim yakından tanıdığımız Lütfi Kırdar’ın oğlu. Geldi bir gün Vebi Bey dedi ki, sizin isminize bir ödül koyalım dedi, Birleşmiş Milletler’de dedi. Her sene verilsin dedi. Babamızın da çok güzeline gitti. Şeyle konuşuldu, o vakit İhsan Doğrumancı Bey üniversite kuruluyor, bilmem ne, yakın çalışıyoruz. O dedi ki orada unutulur sarfiyat, sizin isminiz Birleşmiş Milletler’de. Bunu Türkiye’de yapın, sizin ödülünüzü Türkiye’de verin, o ses getirir. Lakin öbür taraftan da Harvard’da bir kürsü yaparsanız, Türkiye’yi tanıtan ve Türk kürsüsü olarak bilinen, ismini da Vehbi Koç, şeyi derseniz kürsüsü, âlâ olur, o kuruldu, Cemal Kafadar diye pek değerli bir profesör, onun başına getirildi. Ve o o denli kuruldu o kürsü. Bana sorarsanız ben çok ses getirdiğini hissetmedim. Ancak teknik adamlara sorarsanız olağanüstü oldu diyorlar. Hasebiyle biz tahminen işin magazin tarafında mı teklif ettik yoksa teknik tarafa o kadar bakmadık mı? Teknikman çok kabiliyetli bir profesör, çok iz bıraktı diyorlar. Onun öyküsü de bu.”

“DÜNYADA ÇOK ENTERESAN, ÇOK ÇALIŞKAN TÜRKLER VAR”

Rahmi Koç, Rahmi Koç Bilim Madalyası’nın öncü ve genç bilim beşerlerine ödül olarak sunulması hakkında da, şu anektodu paylaştı:

“Prof. Ümran İnan. 14 sene koç üniversitesinin başkanlığını yaptı. Ondan çıktı bu fikir. Ben de aksine bir şey söylemedim. Ondan sonra sahiden baktık ki dünyada çok enteresan hususlarda çok enteresan ve çok çalışkan Türkler var. Dünya ismini biliyor, biz bilmiyoruz o şahısların isimlerini. Her sene bu türlü birini buluyorlardı. ve Rami Koç mükafatı veriyorlardı. Onun için ben iftihar ediyorum. İftihar ediyorum ki bu türlü Türkler yurt dışında tanımadığımız, bilmediğimiz, görmediğimiz birileri gelip bu mükafatı alıyorlar. Türkiye’nin bilmediği pahaların buraya getirilip tanıtılması, neler yaptıklarının kamuoyuna bildirilmesi, duyurulması ve anlatılması. O bakımdan çok mutluyum. Hatta artık ödül sahiplerinden biri Prof. Dr. Metin Sitti, Koç Üniversitesi’nin yeni rektörü. Evet, o da değerli bir akademisyen. O da ödül aldıktan sonra yine Almanya’ya dönmüştü. Unutulmuş değildi lakin gözden ırak olmuştu. Artık buraya geldiği vakit doğal onun yükünü, bilgisini, görgüsünü ve özellikle araştırma, geliştirmedeki muvaffakiyetini göreceğiz.”

AMERİKAN HASTANESİ’NİN BABA İTİRAZINA KARŞIN VAKFA GEÇMESİ

Amerikan Hastanesi’nin Vehbikoç Vakfı’na, baba Vehbi Koç’un itirazlarına karşın kendi ısrarları sonrası geçmesiyle ilgili de konuşan iş insanı, öyküyü şu sözlerle anlattı:

“Burada bulunan yabancı şirket genel müdürleri, bunun mütevelli heyeti üyesini teşkil ediyoruz. Ondan sonra lider da onlardan biri. Türkiye’den de birkaç isim çağrılıyor heyete. Bizim babamız da çağrılıyor, birkaç kez gidiyor. Ben diyor, burada şey yapamam, sen gel otur benim yerime diyor. Biz de soruyoruz, beni kabul ediyorlar. Ben de geldim, onun yerine oturduk. Bu ortada Amerikalılar yavaş yavaş gittiler, geldiler, dediler ki artık bunun başkanı Türk olsun, mücevheriyet lideri. Birinci olan reklamcı, Acıman oldu. Acıman bir sene mi, iki sene mi yaptı? Ben dedi yoruldum artık dedi, sen ol dedi. Biz oradan başkanlığı aldık. En nihayet Amerikalılar diyorlar ki biz burayı kapatacağız, götüremiyoruz diyorlar. Ben de liderim. Sonra konuşuyoruz, ediyoruz, bilmem ne yapıyoruz. Siz devralır mısınız diyorlar. Biz dedik ki hiç hastane sahibi olmadık, bilmiyoruz bu nasıl olur, nasıl edilir. Kesinlikle işliyoruz. Geliyoruz babamıza soruyoruz. Babam diyor ki oğlum biz otogazcıyız, kaloriferciyiz, bu şeyleri biz anlamayız, yapamayız. Başımıza sıkıntı olur. Ben ışrar ediyorum. Diğer türlü kapanacak bu.

İstanbul’da da tanınan, bilinen bir hastaneye nihayet ikna ediyoruz babamızı. Amerikanlara diyoruz ki bir koşulumuz var. Buranın yeri çok değerli. On beş sene süreyle siz burayı hastane olarak yönetim edeceksiniz. Yoksa yerine imrenerek burayı diğerine satıp diğer türlü bir şey olmaz diyorlar. Biz orayı imza ediyoruz. Amerikan Hastanesi ve Birinci Konuşma Vakfı’na o denli geçiyor. Artık hastanemiz çok yeterli. Türkiye’nin hatta Amerika’daki, dahi hastanelerin olağanüstü ilerisinde çok uygun bakım yapıyoruz. Amerikalılar geldiler, dediler ki bizim mütevelli eğitim üyelerine, hastaneleriniz var, vakfınız var, dediler, üniversiteniz var, niye bir tıp fakültesi kurmuyorsunuz dediler. Ankara’dan tıp fakültesi çok ses getiren bir üniversite şey olmaya başladı, fakültesi olmaya başladı.

Bu sefer hükümet dedik ya, her tıp fakültesinin hastanesi olması lazım. Dolayısıyla Amerika Hastanesi tıpkı statüde olmadığı için oraya yeni bir hastane kurduk. Koç Üniversitesi hastanesi olarak orada araştırma, geliştirme yapıyoruz. Orada tıp fakültesi talebelere eğitim görüyorlar, hemşeriler orada staj görüyorlar falan. Orada gerçekten hastane konseptiyle dizayn edilmiş bir binadır. Ve olağanüstü randımanlı ve şeydir, çalışılması kolay bir kuruluştur ve bina yerleşimi de buna müsaittir. Orası SSK şeylerini kabul etmek mecburiyeti ve sigortasını. Oradan da, halbuki Amerika Hastanesi’nin daha çağdaş aygıtları var. Tıpkı tabipler orada var, burada var. Orası çok uygun bir katkı oldu bizim toplam kuruluşumuz. Ondan sonra Bodrum’da bir hastane satılıktı. İki hekimin kurduğu hastane. Orada da yabancılar geliyorlar yazın muhtaçlık oluyor. Hastaneyi oraya da aldık. Burada da bir kliniğimiz var bu tarafta. Artık dediler ki İzmirliler daima biz İstanbul’a tedaviye geliyoruz. ‘Acaba İzmir’de bir hastane olmaz mı?’ dediler. Biz de baktık. Sahiden İzmir’de olur lakin orada İzmir Ticaret Odası’nın yaptığı ve içine girmedikleri beton bir bina var. İzmir’in dışında bir yerde.”

İZMİR’DE AÇILACAK HASTANE: ARALIK AYINDA HİZMETTE

İzmir’de beton binanın alınmasından sonra yaşananları da aktaran Koç, “Onu onlardan çok cüzi bir fiyata satın aldık. Artık içini döşüyoruz ve yetiştirebilirsek gelecek sene aralık ayında İzmirlilerin buyruğuna açacağız. Çok kıymetli hekimler var, kesinlikle bizimle çalışmak istiyorlar ve ümit ediyorum ki o hastaneyi açtığımız vakit İzmirliler ve İzmir’in hinterlantına hizmet edecek ve İzmirliler kalkıp her seferinde İstanbul’a gelme durumunda olmayacaklar. O yeterli bir şey olacak İzmir için, yeterli bir yatırım” şeklinde konuştu.

VETERİNERLİK HASTANESİ KURULMASI: BİRİNCİ HASTA BİR KARTAL

İstanbul’da, Türkiye’de veteriner sistemi ve branşının kuurumsallaşmadığını kaydeden Koç, “Dedi ki bunu daha sistematik, daha kurumsal bir biçimde yapalım. Vet-Amerikan isimli hastaneyi kurduk. Bu sene açtık onu. O daha fazla köpek ve kedilere hitap ediyor. Biraz da kuşlar var. Onu açtık. Birinci hastamız bir kartal oldu. Çatıya düşen kartal. Yorulmuş mu? Onu aldılar, kanadını uygun ettiler ve saldılar, uçtu gitti. Hasebiyle o hastane, Amerikan hastanesindeki bütün alet edevata sahip. Yani MR’ı var, ameliyathanesi var, bilmem nesi var ve çok sevdiğiniz bir hayvanınız ameliyat olursa yanında da yatabiliyorsunuz, o da var. Artık, evvelce bizim işte şuramız buramız ağırsa çabucak kendimizi Amerika Hastanesi’ne atardık. Artık hayvan şuradan geçti, efendim şurası kanıyor çabucak, taksiye atıyorlar ve Amerikan’a götürüyorlar” dedi.

SPOTIFY HESAPLARI ÜZERİNDEN ULAŞILABİLİYOR

Toplumsal yarar ve sorumlulukla hareket eden Vehbi Koç’un misyonunu, 1969 yılından bu yana Vehbi Koç Vakfı ile devam ettiriliyor.

Yaşamın en temel ihtiyaçları olan eğitim, sıhhat ve kültür alanlarında idaresinin üstlendiği kurumlar, desteklediği projeler ve düzenlediği programlar aracılığıyla Türkiye’ye yarar sağlamayı amaçlayan Vakıf ile ilgili, ‘Vehbi Koç Vakfı Sohbetleri’ne vakfın YouTube ve Spotify hesapları üzerinden ulaşılabiliyor.

patronlardunyasi.com