Çocuklar ahlaki değerleri, rol modelle öğreniyor

İnsanın içsel pusulası olan ahlak, “Kişinin doğruyu, yanlışı, iyiyi, kötüyü ayırt etmesini sağlayan, unsur, kural ve bedeller bütünü” olarak tanımlanıyor. İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, ahlakın bebeklik periyodundan başlayarak yetişkin yıllarına kadar devam eden bir öğrenme sürecinde kazanıldığını söyledi. Ebeveyn ve etrafın, çocukların ahlak gelişiminde kritik bir rol oynadığını söz eden Şendil, “Çocuklar evvel ailelerinde daha sonra ise içinde bulundukları etrafta değerli buldukları şahısları rol model alarak ahlaki kıymetleri öğrenirler. Çocuklar kelamlardan çok gözledikleri davranışları model alırlar” dedi. 

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısım Lideri Prof. Dr. T. Gül Şendil, çocuklarda ahlak gelişiminin kıymeti ve ahlak gelişiminde ebeveyn ve etrafın rolünü kıymetlendirdi.

Ahlakın insanın içsel pusulası olup, doğruyu, yanlışı, iyiyi, kötüyü ayırt etmesini sağlayan, prensip, kural ve bedeller bütünü olduğunu belirten Şendil, “Ahlaki gelişim yalnızca çocukların şahsî gelişimi için değil, toplumsal nizam ve huzur için de büyük değer taşır” dedi.

Erken periyotta kazanılan bedeller ilerideki yılları etkiliyor

Erken çocukluk periyodundaki ahlaki pahaların kıymetine işaret eden Şendil, “Bu alandaki araştırmalar, bilhassa 0-6 yaş periyodunda ebeveyn çocuk ilgilerinin, empati ve iş birliği üzere kıymetlerin gelişimi açısından kritik olduğunu ortaya koyar. Erken devirde kazanılan ahlaki pahalar, ileriki yaşlarda toplumsal ve akademik başarıyı da etkiler” diye konuştu. 

Ahlaki gelişim, daima bir süreçtir

Ahlakın bebeklik periyodundan başlayarak yetişkin yıllarına kadar devam eden bir öğrenme sürecinde kazanıldığını kaydeden Şendil, şunları söyledi: 

“Ahlaki gelişimi açıklayan kuramcılardan olan Kohlberg, ahlak gelişimini gelenek öncesi, klâsik ve gelenek ötesi olmak üzere üç periyotta ele alarak incelemiştir. Gelenek öncesi devirde 4-9 yaş aralığındaki çocuklar ahlaki pahalara yalnızca yetişkinlerin cezasından kaçınmak ya da onların onayını almak için uyarlar. Klâsik periyotta 10-18 yaşlarında bireyler artık toplumsal ömrün gereği olarak kuralların ve kanunların gerekli olduğu inancına ulaşırlar. Yetişkinliği içeren gelenek ötesi devirde ise üniversal pahalar ön plana geçer. Münasebetiyle toplumsal kural ve kanunların beşerler tarafından yapıldığı ve insanlık için daha uygun hale getirilebileceği anlayışı hakim olur Görüldüğü üzere ahlaki gelişim daima bir süreçtir ve çocuklar yaşları ilerledikçe ve tecrübe kazandıkça ahlaki algıları da değişebilir.”

Ahlak gelişiminde rol model tesirli oluyor

Ebeveyn ve etrafın, çocukların ahlak gelişiminde kritik bir rol oynadığını söz eden Şendil, “Çocuklar evvel ailelerinde daha sonra ise içinde bulundukları etrafta kıymetli buldukları şahısları rol model alarak ahlaki kıymetleri öğrenirler. Bilindiği üzere çocuklar kelamlardan fazla gözledikleri davranışları model alırlar. Bu nedenle yetişkinler, yaptıkları davranışlarla çocuklara model oldukları bilinciyla davranmalıdır” dedi.  

Uygun hudutlar ve kurallar konulmalı

Ailelerin çocukların ahlaki gelişimine olumlu katkı sağlamak için diğer formüller olduğunu da kaydeden Prof. Dr. T. Gül Şendil, “Ailelerin çocuklarıyla sağlıklı bağlantı kurmaları, yanlış ya da istenmeyen davranışları konusunda açıklamalar yaparak onlara istikamet verecek uygun  hudutlar ve kurallar koyması da bu metotlar ortasında sayılabilir” dedi.

Duygusal takviye verilmeli

Ailelerin çocuklarına duygusal dayanak vermelerinin de değerli olduğunu belirten Şendil, “Çocukların sağlıklı toplumsal etkileşimler içinde olmalarını sağlamaları ve son olarak ahlaki bedellerin kazanımını sağlayacak eğitim ve aktivitelere yönlendirmeleri önemlidir” diye konuştu.

Tüm bu uğraşlar vicdan gelişimine katkı sağlar

Tüm bu uğraşların çocukta, ahlaki his, fikir ve davranışın entegrasyonunu içeren, hakikat ve yanlış standartlarının iç düzenlemesi olarak tanımlanan vicdan gelişimine katkıda bulunduğunu belirten Prof. Dr. T. Gül Şendil, “Toplum olarak geleceğimizi garanti altına almak için ahlaklı bir jenerasyon yetiştirmek için uğraş göstermeli, ahlaki eğitime değer vermeliyiz” dedi. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı